Sư nữ Phù Cừ, nhân vật nổi tiếng và có nhiều cống hiến trong việc đặt nền móng giáo dục đào tạo, đạo đức nhân văn, văn hóa nghệ thuật và truyền bá triết lý đạo Phật... Vì thế, người sau đã "chuyển thể" cuộc đời sự nghiệp của bà bằng nhiều thể loại khác nhau như Ấn phẩm “Nàng ái cơ trong chậu úp” của tác giả Mộng Tuyết, sách do nhà xuất bản Bốn Phương ấn hành năm 1960.

Dựa theo tác phẩm đó, nhà văn, nhà thơ Kiên Giang, Hà Huy Hà viết vở cải lương “Áo cưới trước cổng chùa” năm 1959, vở tuồng đã thu hút không biết bao nhiêu con tim của khán thính giả thời bấy giờ.

Tập Truyện thơ “Tình Sử Phù Cừ” xuất bản năm 2007 và “Phù Dung Huyền Sử” in năm 2024 của tác giả Tâm Chơn, bài ca vọng cổ “Tiếng Chuông Chùa Phù Dung” - do NSND Lệ Thủy-Minh Vương trình bày...

Bằng thể loại văn học nghệ thuật tiểu thuyết, cải lương, tác giả khéo léo ca ngợi bậc nữ lưu Thích tử Phù Cừ với tình yêu quê hương, đất nước con người, thiên nhiên vạn vật Hà Tiên thơ mộng. 

Vì nêu bật tài năng xuất chúng và đức hạnh cao khiết của Sư nữ Phù Cừ, tác giả hư cấu bi kịch, bà vợ lớn ghen ghét, bắt bà nhốt trong chậu úp. May phúc được phu quân Tổng trấn Mạc Thiên Tích cứu thoát chết thì bà vợ lớn lại cho uống thuốc tuyệt tự nhưng thực sự là bà cùng Tổng trấn sinh được một người con trai tên Mạc Tử Chú, người dựng bia mộ cho bà. 

Vì nêu bật đức tính từ bi, một cử chỉ tốt lành, biết hy sinh lợi ích cá nhân để bảo vệ lợi ích mọi loài, chứ không phải tình yêu đơn phương cá nhân giữa hai người, tác giả đã hư cấu nhân vật người tình muôn thuở của Sư nữ Phù Cừ là chàng Tô Châu (núi Tô Châu tiêu biểu cho nhiên thiên Hà Tiên tươi đẹp).

Vì nêu bật lối sống tình nghĩa, lối sống thủy chung, gắn bó keo sơn giữa con người với con người. Lối sống nghĩa tình thể hiện ở thái độ sống trước sau như một, yêu thương, cảm thông, sẵn sàng chia ngọt sẻ bùi, sẵn sàng giúp đỡ nhau khi khó khăn hoạn nạn... tác giả đã hư cấu nhân vật người em gái kết nghĩa tên Phương Thành (Hà Tiên khi xưa có tên Phương Thành). Thuở ấy là một vùng đất hoang sơ, vô quản, dân cư thưa thớt, chỉ có một số ít người Kinh, Hoa, Khmer sinh sống.

Vì nêu bật nữ tu Phù Cừ thương trân quý tầng lớp hạ lưu, giai cấp khốn cùng, là một bộ phận dân số nằm ở vị trí thấp cổ bé họng nhất có thể trong hệ thống phân tầng xã hội, nằm dưới cả bộ phận nòng cốt của giai cấp công nhân như người thân bằng quyến thuộc hay như cha mẹ, tác giả đã hư cấu một bà già mù, nghèo khổ khốn khó, tay lấm chân bùn, sống ven sông làng chài. . . 

Từ chuyện tình của nàng Ái Cơ với Chủ soái Tao đàn Chiêu Anh Các Mạc Thiên Tích đến sự đồng hành phát huy nền tảng đạo đức xã hội của vị Sư nữ Phù Cừ và Tổng trấn Hà Tiên đã điểm tô châu ngọc cho chốn biên thùy mà người đời trân quý mãi truyền tụng: “Hà Tiên đất Phật người hiền; Xứ huyền ca văn hiến”.

Trân trọng kính mời quý khán thính giả thưởng thức bài ca vọng cổ “Tiếng Chuông Chùa Phù Dung” - do NSND Lệ Thủy - Minh Vương trình bày... tại đây!

Tác giả: Vân Tuyền